voor liefhebbers van oude grafstenen in kerken in Friesland

[Maikel Galama]

Hoi allemaal,

In tegenstelling tot vorige keer ben ik zaterdag 18 augustus in mijn eentje langs diverse kerken gegaan. Het nadeel hiervan is dat je niet met elkaar kunt praten over de bezienswaardigheden, het voordeel is echter dat je met niemand hoeft te overleggen en verder kunt gaan als je klaar bent.

Voordat de eerste kerk openging kon ik daarom deze keer nog een begraafplaats fotograferen die in mijn collectie ontbrak, maar om half twee stond ik bij de eerste kerk om mijn bezoek aan de Súdwest Fryslân route te vervolgen:

Nijland: ik had graag foto's willen maken van enkele zerken (familie van Otto Ysbrands Galema) die hier zouden moeten liggen, ook een Hottinga familie heeft hier zijn sporen nagelaten, maar helaas, alles was bedekt met spaanplaat, niets viel er te ontdekken, zelfs de grafstenen buiten de kerk waren met spaanplaat afgedekt ivm een grondige restauratie. De bonte knaagkever had de kerk behoorlijk aangetast. Een dubbelzijdig beschreven A4tje is alles wat ik aan mijn bezoek aan deze kerk heb overgehouden. Hopelijk is de restauratie bij de volgende Tsjerkepaad route achter de rug en kunnen we echt gaan genieten van deze kerk, nu had de kerk niet aan de route moeten meedoen.

Blauwhuis: deze kerk ken ik van huwelijken en begrafenissen, een groot deel van mijn familie kerkte hier. Tijdens deze route kom je er voor iets anders, je komt nu voor de kerk zelf en eventuele sporen die er te vinden zijn ivm je genealogie hobby. Voor mij persoonlijk zijn er heel veel sporen, ondanks het ontbreken van grafzerken in de kerk (de kerk is van 1868/1870).
Zo is de preekstoel geschonken door Klaas, Sikke, Grietje en Trijntje Jacobs Hettinga, er zijn heel veel mooie gebrandschilderde ramen geschonken door Jacob Galama, maar ook schenkingen door leden van de families Flapper, Rijpma en de Boer. Ook de 2 biechtstoelen waren schenkingen, de ene door Andrieske Jetzes Bouma en de andere door een Huitema, de voornaam ben ik vergeten (en de analoge filmpjes moeten nog afgedrukt worden, heel onopvallend staan de namen van de schenksters op de biechtstoel). Voor het overige kan ik zeggen dat het een mooie, rijk versierde kerk is in een bijna volledig katholiek dorp.
Een rondgang over de naastgelegen begraafplaats is aan te bevelen, er bevinden zich enkele bijzondere grafstenen en of monumenten: de Calvarieberg, het baarhuisje van 1874 waarin herkenbare restanten van de oude kerk (het Blauwe Huis) zijn verwerkt, de grafsteen van Ysbrand Klazes Galema (de oudste nog aanwezige steen), architect Arjen Harmens Witteveen, Jantje en Taetske van der Wey-Lolkema (die hun totaal vermogen schonken voor de oprichting van het Teatskehûs), Gerben Rijpma (Fries schrijver en kunstschilder), Gilles Emmanuel Michels (grafje van oorlogsevacué). En zo kan ik nog wel even doorgaan maar liever verwijs ik naar een folder over de begraafplaats die in de kerk verkrijgbaar is.

Westhem: deze kerk is sinds 1980 eigendom van de Stichting Alde Fryske Tsjerken en is onlangs volledig gerestaureerd. Er lagen 4 zeer goed leesbare grafzerken van de familie Ykema. Op het protestantse kerkhof zijn nog enkele grafstenen van katholieke families (o.a. Jetze Dijkstra en Rein Sjoerds Minnema met zijn echtgenote Hendrina Sikkes Tekstra. Iemand met goede ogen kan in de verte nog een boerderij met rode dakpannen ontwaren met in het dak de donkerblauwe letters R.S.M.)

Oudega (W): de kerk in Oudega heeft een aantal gebrandschilderde ramen van Ype Staak uit 1756, daarnaast ook diverse grafzerken van o.a. de familie Hoytema, pastoor Jelmer Aggesz Broers en de predikanten Johannes Stephanus en Aggeus Gelly. Een steen uit 1585 voor Rienck van Doiom heeft een opschrift in het Grieks. Bij de ingang was nog een Oneïdes steen van een lid van de nabijgelegen Oneïdes state.

Heeg: de NH Haghakerk uit Heeg heeft heel veel Harinxma stenen maar helaas, er ligt een houten vloer overheen. Hevig teleurgesteld ben ik weer vertrokken, helemaal vergeten om nog even naar het hûnegat te kijken, een hok waarin boeven vroeger werden opgesloten. Op de valreep nog een boekje gekocht over de kroonluchters, geschreven door Gerben Wierda, hierin veel informatie over de schenkers (Jowius Hartman van Harinxma, Atse Jans Bergsma x Ymkje Ulbes, Ids Pieters Felsen x Froukje Martens e.a.). Het boekje is mij inmiddels ontfutseld door Hessel de Walle, de Harinxma stenen worden ongetwijfeld in zijn binnenkort te verschijnen boek beschreven.
Het optreden vorig jaar als figurant in een reportage van Omrop Fryslan over Tresoar bracht iemand er toe mij aan te spreken met: ik ken jou ergens van, ben jij niet een medewerker van Tresoar ?

Gaastmeer: in de kerk van Gaastmeer was niemand aanwezig om iets over de kerk te vertellen, voor familieonderzoekers was er één grafzerk, rechtopstaand tegen de muur (Jan Wiegers Visser 1790-1825), de houten vloer zorgde ervoor dat ik niet weet of er nog andere zerken zijn.

Sandfirden: een lieflijk kerkje met veel gelijkenis met die van Westhem, genealogisch geen bijzonderheden te vermelden. Na een vriendelijk aangeboden kopje koffie en nadat ik even de wind door mijn haren heb laten gaan aan de oever van het water aan de overkant van de weg, ging de tocht naar Woudsend. Het was inmiddels 17.00 uur, een grote kans dat de kerk gesloten zou zijn.

Woudsend: Bij aankomst werden de vlaggen reeds binnengehaald maar op mijn vraag of ik nog even snel een kijkje mocht nemen kwam een toestemmend antwoord. Het was meer dan een uur later dat ik er weer vertrok. Zoals ik in mijn vorige bericht reeds schreef is dit de mooiste kerk die ik in Friesland ooit heb gezien (en er lagen niet eens grafzerken).
Het komt door de prachtige beelden van Barbara (patrones van een zalige dood), Isidorus (patroon van de boeren, een beeld van Isidorus had ik nog nooit in een kerk gezien), Antonius van Padua en Theresia van Lisieux (beide vertegenwoordigers van het contemplatieve leven), Jozef de timmerman en zijn vrouw Maria staan voor het gezin, de Heilige Michaël (de kerkpatroon) en tot slot het Heilig Hartbeeld (iets jonger dan de andere beelden omdat een ouder exemplaar een schoonmaakbeurt niet overleefde).
Het komt ook door de eerste gewaarwording na binnenkomst in deze (schuil)kerk van 1792, het geeft een pure indruk, alsof ik in één oogopslag 2 eeuwen katholiek leven aan mij voorbij zie komen. Automatisch word ik naar voren getrokken waar een prachtig doek hangt van de schilder Otto Ottes de Boer (gisteren schreef ik nog dat hij niet meer bij mijn familie hoorde, na een mailtje van ene Margreet weet ik inmiddels beter, hij is weer familie via een ander lijntje). De voorstelling laat ons de opstanding van Lazarus zien, met een afbeelding van Jezus, Maria en Martha. Otto Ottes de boer schilderde ook de kruisweg met zijn 14 staties.
Van de kunstschilder Gerben Ydema zijn ook diverse taferelen te zien, de stijl sluit mooi aan op die van Otto de Boer (Wie weet wie deze Gerben is ?).
Er zijn mooie glas in lood ramen, er is een communiebank met prachtig gebeeldhouwde figuren (in de meeste kerken werd het beeldhouwwerk aan het oog onttrokken door een wit kleed). In Woudsend was de communiebank voor het koor geplaatst. De ''ponkjes'' waren aan de muur gehangen i.p.v. ergens op zolder in een hoekje opgeborgen.

Misschien wel het allermooiste was de enthousiaste rondleiding die ik kreeg van koster de Vries. Samen met o.a. Jan Romke van der Wal, eindredacteur van het boek ''in Karmel yn't Wetterlan'' uit 1987 en voor slechts 5 euro te koop (in die tijd was van der Wal pastoor te Woudsend, nu te Bolsward) en heel veel vrijwilligers met liefde en oog voor geschiedenis, is de kerk geworden tot wat het nu is. De moooooooooooiste kerk in Friesland die ik tot nu toe heb gezien.

Een bezoekje aan het oorlogsmonument in Woudsend en daarna aan de begraafplaats van Indijk (ik was vergeten dat daar een niet meer in gebruik zijnde begraafplaats met klokkenstoel was) en het maken van een foto van de 6 nog aanwezige, moeilijk te ontcijferen grafstenen, was het slot van deze waardevolle dag.

Groetjes, Maikel.

Latere toevoeging:

N.B. bij Woudsend heb ik de vraag gesteld of iemand weet wie de kunstschilder Gerben Ydema was, ik ben inmiddels zelf ook begonnen met een zoektocht en kan niets over een kunstschilder Gerben Ydema vinden, wel een Jacob Michiel Ydema (1901-1990) z.v. Harmen Sjoerds Ydema en Minke Jacobs Galama. Ik denk dat de koster zich vergist heeft, een 2e mogelijkheid is natuurlijk dat ik het verkeerd heb gehoord (of onthouden). Hoe dan ook, de kerk lijkt steeds mooier te worden.

[hesseldewalle]

Hallo,

In navolging van Maikel ook maar even een kort verslag van mijn rondtocht langs diverse kerken, niet allemaal via Tsjerkepaad trouwens. Ik kijk natuurlijk vooral naar oude grafstenen en rouweborden etc.

Marrum: houten vloer, geen oude grafzerken te zien
Westernijkerk: houten vloer, geen oude grafzerken te zien
Brantgum: houten vloer, geen oude grafzerken te zien
Jouswier: in 1972 gerestaureerd, kennelijk nooit weer iemand geweest om iets te registreren: voor mij nieuwe oude grafstenen en rouwborden
Engwierum: aan tal jaren gerestaureerd, kennelijk nooit weer iemand geweest om iets te registreren: voor mij aantal nieuwe oude grafstenen
Paesens: houten vloer, geen oude grafzerken te zien
Lichtaard: tegelvloer, geen oude grafzerken te zien
Reitsum: houten vloer, geen oude grafzerken te zien
Bergum: elke woensdagmiddag open: prachtige hele grote grafstenen
Bozum: vol met grafstenen
Boer: kerk wordt nu gerestaureerd, geen graftsenen, wel een mooie oude preekstoel
Burgwerd: zelfs het vloerkleed aan de kant gehad om alle stenen te bekijken
Duurswoude: prachtige zeer oude kerk, geen grafstenen
Lippenhuizen: 5 prachtige grafstenen, alle bekende grafstenen waarvan de teksten ooit genoteerd zijn, verdwenen (?)
Beetsterzwaag: hing ooit vol met rouwborden; nog maar een fractie van over; de wapenborden op de kerkbanken bleken nieuw!
Oldeberkoop: prachtige kerk met hele oude grafstenen
Oosterwolde: onlangs gerestaureerd: mij onbekende grafstenen lagen nu open en bloot
Hemrik: houten vloer, geen steen; wel een geheimzinnige steen boven de kerkingang
Tirns: hier waren de grafsteen van ouders van de pastoor opgedoken; hoe kwam die in de protestantse kerk?
Jistrum: kerk wordt gerestaureerd; niks te ontdekken, geen grafstenen
Jislum: houten vloer
Katlik: één grafsteen, wel een heel mooie kerk
Kortehemmen: nieuw ontdekte steen buiten, die nog om een verklaring vraagt, kerk zelf erg lastig te vinden
Rauwerd: prachtige muursteen van de oude pastorie nu in de kerk gemetseld. Ook nog diverse indrukwekkende grafstenen te zien; zeer groot formaat
Wommels: grafstenen en rouwborden
Terwispel: houten vloer, niks te zien
Tzum: prachtige kerk, volop grafstenen
Wieuwerd: niet alleen grafstenen, maar ook echte lijken!

We kijken nog verder deze maand!

Groet

Hessel de Walle

[Maikel Galama]

Hoi allemaal en speciaal Hessel,

zaterdag géén Tsjerkepaad voor mij, toch heb ik een kerk bezocht. De familie Galama/Galema had zijn jaarlijkse donateursdag (verslag vandaag o.a. in de Leeuwarder Courant), een onderdeel vormde een expositie van een 10-tal Galama/Galema kunstenaars in de kerk van Nijhuizum.

In de kerk lagen 2 grafstenen, hetgeen overeenkomt met de gevens in het binnenkort te verschijnen boek.

Wat een toeval.

Groetjes, Maikel.

[Maikel Galama]

Hoi allemaal,

Een verslag van Tsjerkepaad 01-09-2007, de Kerspelroute, grofweg het gebied tussen Drachten en Buitenpost, gemeente Achtkarspelen.

Boornbergum: deed niet mee aan de Tsjerkepaad route maar de begraafplaats werd om de dag goed te benutten als voorafje bezocht, er waren 4 grafstenen van vóór 1800, 3 kinderen van drs. S.R. Veenstra (dienaar Gods woord), de stenen ingemetseld in het baarhuisje/opslaghok. Bij de ingang van een nieuw stuk van de begraafplaats lag een Harmanides steen: 08-07-1666 van een dood kind bevallen en dito snachs in den Heere gerust………..

Rottevalle NH: deed wel mee aan de Tsjerkepaadroute, er lag in de vernieuwde vloer nog één zerkje, van Aleida Theodora Bolt 1813-1834. In een aparte ruimte (heb ik vaker gezien) hing een lijst van predikanten vanaf het begin van de kerk in 1724.

Drogeham: De Hervormde kerk (PKN) van 1876 had voor de genealoog niets vermeldenswaardigs.

Kootstertille: Kerk en toren dateren van 1883 en dus ook hier geen zerken of andere inscripties, wel werd er een boekje (183 blz.) voor slechts één euro aangeboden: ''in en om de kerk van Kootstertille'' door G. Bakker en C. Glashouwer. Men is er in ieder geval weer eentje kwijtgeraakt.

Jistrum: was dicht, een smetje want de kerk zou geopend moeten zijn.

Twijzel: Sint Petruskerk PKN Hier waren 2 grafzerken en 2 herdenkingsstenen in de muur gemetseld en er was een ''Kloostermanbank'', genoemd naar Jan Ritskes Kloosterman en zijn dochter Simke Kloosterman waarvan de grafsteen nog op de begraafplaats aanwezig is.

Buitenpost: NH Oude Havenstraat Deze kerk van 1613 is een waar paradijsje voor de genealoog, er zijn een kleine 40 grafzerken, 10 rouwborden en diverse familiebanken met wapens. Ook de gebruikelijke predikantenlijst was hier aanwezig. Ik heb er ongeveer 60 foto's gemaakt en dat zegt genoeg lijkt me.

Augustinusga: NH/PKN Geawei. In Augustinusga was veel werk verzet om Tsjerkepaad 2007 tot een succes te maken, er waren veel folders en geïnteresseerden konden er boekjes kopen. Ook had men er een tafel vol met leuke zaken uit de kerk van Augustinusga (of omgeving), doopboeken, restauratietekeningen e.d. Hier maakte ik ongeveer 25 foto's, iets minder dan in Buitenpost maar toch een mooi aantal.

Gerkesklooster: De laatste kerk (van oorsprong een kloosterbrouwerij) die ik op deze dag bezocht had geen zerken of andere genealogisch interessante feiten, wel een zeer interessante geschiedenis hoewel ik de geur van bier niet meer heb waargenomen maar dat is begrijpelijk want de kerk is van 1629. Waarom er dan geen grafzerken lagen is mij niet duidelijk geworden.

Veel van de kerken zijn beschreven in het al eerder vermelde grafschriftenboek uit 1950 van Achtkarspelen ''tussen Flie en Lauwers'' en op de ook al genoemde site van de Fryske Akademy.

Aanstaande zaterdag is voorlopig de laatste Tsjerkepaadroute van dit jaar, deze keer in samenwerking met de open monumentendag, zie hiervoor:

http://www.openmonumentendag.nl/

Groetjes, Maikel.

[Maikel Galama]

Hoi allemaal,

het is morgen naast Tsjerkepaad ook nog eens Open Monumentendag en Friese Molendag, kortom een en al feest in Friesland.

Veel bezienswaardigheden zullen daarom eerder open zijn dan de tot nu toe gebruikelijke openingstijden van 13.30, veel kerken en monumenten gaan morgen al om 10.00 uur open.

Voor eventuele informatie kun je terecht op de Open Monumenten site, de Fries Molen site en de Tsjerkepaad site, zie:

http://www.openmonumentendag.nl/

http://members.lycos.nl/friesemolendag/

http://www.tsjerkepaad.nl/index.html

Groetjes, Maikel.

[Maikel Galama]

Hoi allemaal,

afgelopen zaterdag 08-09-2007 was de laatste Tsjerkepaadroute van dit jaar, een combinatie met Open Monumenten- en Friese Molendag, ik mocht deze dag in het aangename gezelschap doorbrengen van Margreet, Margo en Sible, alle 4 behorende bij de top 20 posters op dit forum. Eerder schreef ik dat de RK kerk van Woudsend de mooiste kerk was die ik tot dat moment had gezien, en dat is hij voor mij nu nog steeds. Maar om aan te geven hoe subjectief zoiets is komen hier de mooiste kerken volgens de anderen, zij hebben een stem op de mooiste kerk van deze dag mogen uitbrengen en kozen niet voor Woudsend maar om uiteenlopende redenen voor Ysbrechtum, Bozum en Roodhuis.

De kerken en andere zaken die we deze dag bezocht hebben:

Sloten: zowel de PKN als de RK kerk in Sloten was gesloten zodat we op bezoek zijn geweest in het museum aldaar, een kleine consumptie op het tegenover gelegen terras was daar rond 10 uur 's ochtends al aan voorafgegaan. In het pand van het museum, het vroegere stadhuis was Margo haar voorvader lang geleden burgemeester, maar helaas, er waren hier geen sporen van hem te vinden. Dus spoedden wij ons richting Woudsend.

Woudsend: Via een bezoekje aan de zeer oude Bocke Hepkes Bruinsma grafsteen (familie van Margreet) op de begraafplaats te Ypecolsga kwamen we bij de RK kerk van Woudsend waar we de mooie schilderwerken van Otto de Boer en Jacob Michiel IJdema hebben bewonderd, ook kregen we hier een uitgebreide rondleiding. Via de Karmel kerk (waar ooit de katholieke kerk van Woudsend stond en vele familieleden gedoopt zijn) gingen we naar de Hommerts.

Hommerts: géén grafzerken in de kerk gezien, wellicht onder de houten vloer. Een enkele jaren geleden gevonden Terwisga-Hettinga steen hebben we er ook niet gezien.

Ysbrechtum: meest opvallend in de kerk zijn de prachtige grafmonumenten van Duco Martena van Burmania (1627-1692) en de in 1743 gehuwde grietman Sjuck Gerrold Juckema van Burmania en diens echtgenote Odilia Amilie van Welderen. De 32 kwartierwapens (o.a. Galama en Hottinga) maakten het monument alleen maar mooier. Er waren ook nog ongeveer 20 grafzerken in deze kerk waarvan enkele met een overlijdensdatum van na 1812.

Tirns: er zijn in deze kerk wel enkele oude zaken (grafzerken en memoriebord) maar een vergrendelde toegangsdeur belette ons naar binnen te gaan, we konden slechts een glimp van de binnenkant van de kerk opvangen. Op de begraafplaats lagen 2 katholieke priesters begraven: Johannes van der Borght † 1829 en Petrus Franciscus Boermans † 1828.

Bozum: Op het gewelf in deze harmonieuze, sober ingerichte kerk bevindt zich een zeer oude schildering van een baardloze Christus. Er waren ruim 15 grafstenen (o.a. Walta, Jongema en Kleiterp). Een grafsteen van Minke Jakles Kleiterp was door midden gezaagd en diende als ondergrond voor een pilaar, één helft aan de rechterkant en de andere helft aan de linkerkant van de kerk.

Oosterend: de kerk is geheel omringd door een gracht, een houten brug gaf ons toegang tot deze ''kathedraal onder de Friese dorpskerken'', bekend om zijn ''kraak of doksaal'' van 1554, rijkelijk voorzien van versieringen (o.a. het kerstverhaal, bijbelse gebeurtenissen en figuren uit de oudheid). Een doksaal is een afscheiding tussen koor en kerk en is tegenwoordig vrij zeldzaam, of dit de enige in Friesland is weet ik eigenlijk niet, in Groningen zijn er nog een vijftal. Een foto is te zien op de site van de Martinikerk:

http://www.martinikerk-easterein.nl/?pa ... .Interieur

Er waren heel veel grafzerken in deze kerk, ik schat een 30-tal (o.a. Meylema, Bonnema, Ringnalda, Donia. Heeringa, Roorda, Hiddema en Rispens), diverse daarvan waren familie van ons. Het hoogtepunt was misschien nog wel een foto die ik heb kunnen maken van een wandkaart die op zolder lag: de stamboom van Jezus. Dat niemand deze kerk een eerste plaats heeft gegeven is eigenlijk onbegrijpelijk, als auteur van dit artikel mag ik dan misschien 2 kerken op de eerste plaats zetten ? Dat zijn dus: Woudsend en Oosterend.

Roodhuis: op de valreep hebben we nog een bezoek aan de RK kerk van Roodhuis gebracht. Géén grafzerken maar wel een kruiswegstatie van familielid Otto de Boer (zie ook Woudsend RK) en mooie gebrandschilderde ramen. Voor een beschrijving van deze kerk, zie:

http://www.reahus.nl/infokerk.htm

Herbayum: op weg naar onze eindbestemming brachten we nog een bezoek aan het graf van de familie Hollander-Zeinstra en het naastgelegen graf van Jopie Huisman.

Dankzij, i.v.m. de privacy wet niet nader te noemen weldoeners, hebben we de dag af kunnen sluiten met een heerlijk en gezellig etentje in eetcafé Nooitgedagt te Harlingen. Het was kwart voor twee in de nacht toen ik in Groningen terugkeerde en de dag al slapend nog een keer over mocht doen.

Groetjes, Maikel.

[Margreet Huisman]

Hallo allemaal,

de RuG foto-site heeft een nieuw adres, iets makkelijker te onthouden
Sinds eergister online, en dan linkt hij wel weer door naar de 60.000 foto's van 3000 kerken.

http://www.kerkeninbeeld.nl/

Bijbehorende artikel:
http://www.isidorusweb.nl/asp/default.a ... ewsid=4420

groetjes margreet

[Margreet Huisman]

Hallo allemaal,

Gister was ik even in de Grote of Jacobijnerkerk te Leeuwarden. Nu was ik daar wel eerder geweest, maar toen was me in de mensenmassa en de duisternis van alles niet opgevallen.
Er was nu een hele aparte mengeling van oud (muurschilderingen) met nieuw (veel chroom en glas). Er waren heeeeeeel veeeeeeel grafzerken, deels verstopt onder stoelen, kerkbanken en een glazen podium. En voor nu onder de tafels en rekken met boeken en platen en kleding.
Soms helemaal uitgesleten, met nog net een jaartal, en soms reusachtig en werkelijk helemaal intact.

Verder is er een boek verschenen, van Peter Karstkarel maar weer eens:
Alle Middeleeuwse kerken - van Harlingen tot Willemshaven. 984 blz. (het weegt 2,7 kilo - Noordboek Groningen, 39,90 eurien).
Ruim 400 oude godshuizen uit de 3 noordelijke provincies en het duitse OostFriesland, een beknopte twee blz per kerk, en voor de grotere dubbel zoveel.
In Oostfriesland zijn ze gewoon open zomers, in Friesland hooguit zaterdags met Tsjerkepaad, en in Groningen en Drenthe staan er bordjes bij waar je de sleutel kunt halen.
(over een week staat de recensie wel in archiefleeuwardercourant.nl neem ik aan).

Ik was laatst al tegen Het Friese KerkInterieur aangelopen, ooit uitgebracht ter gelegenheid van 25 jaar Alde Fryske Tsjerken, wat stelde dat enkel in NoordNederland zoveel kerken uit 1200 bewaard zijn gebleven, waarbij dan ook nog een typisch fries interieur hoort. Handig dat je op de foto's meteen de al dan niet rijkbezaaide vloeren kunt zien.

groet margreet

[Maikel Galama]

Hoi allemaal,

een nieuw jaar, een nieuw geluid. Tsjerkepaad 2008 is weer begonnen, 5 juli was de openingsceremonie in Grouw.

In het algemeen kan ik zeggen dat ik blij ben met de spectaculaire groei van het aantal kerken. Waren het er vorig jaar ''nog maar'' honderd, nu zijn het er al twee honderd! De animo bij de kerken om deel te nemen is dus groot, het vinden van vrijwilligers om bezoekers te woord te staan en rond te leiden lijkt echter nog een struikelblok voor de grote doorbraak. Hetzelfde geld voor het aantal bezoekers, dit is volgens een zeer voorlopige schatting ongeveer gelijk aan vorig jaar, op een middag gemiddeld 20 tot 30 per kerk. Wat heel weinig is, zeker als je ziet dat de plaatselijke organisaties veel activiteiten uit de kast halen. In ieder geval viel het mij deze keer op dat er veel boekjes en brochures te koop waren die je in de boekhandel niet tegen komt. Gratis of tegen heel vriendelijke prijsjes. Mijn boekenkast is in ieder geval behoorlijk aangevuld………

Ook dit jaar viel het me weer op hoe snel de middag voorbij gaat, vijf tot zes kerken lijkt het maximaal haalbare tussen half twee en vijf uur. Een verruiming van de openingstijden zou ik heel erg toejuichen. Mensen die van ver komen kunnen -om de tocht enigszins rendabel te maken- in de ochtend een bezoek aan een begraafplaats of een museum brengen. Het bezoeken van een terrasje zou ik om dezelfde reden bewaren voor vóór of na de openingstijden van de kerken.

Op zaterdag 12 juli heb ik de eerste kerken bezocht, mijn keuze viel deze keer op het watergebied tussen Oppenhuizen en Sint Nicolaasga. Van de vijf bezochte kerken geef ik hieronder een kleine impressie.

Oppenhuizen: de kerk is volgens een herdenkingssteen van 1695 en in 1839 verlengd. Ik heb geen grafzerken gezien, of er eventueel onder de houten vloer nog iets aanwezig is weet ik niet. De begraafplaats is bij de kerk.

Uitwellingerga: de kerk is van 1690 en heeft nog een paar grafzerken, ik dacht een stuk of 5. De preekstoel is van ca. 1675 en komt oorspronkelijk uit de kerk van Ysbrechtum. De kerk is sinds 1983 eigendom van de Stichting Alde Fryske Tsjerken.
Net als in Oppenhuizen is er een begraafplaats bij de kerk.
In Oppenhuizen, maar meer nog in Uitwellingerga, waren veel boeken en brochures over de kerk en het tweelingdorp ''Top en Twel'' aanwezig, een mooie aanvulling voor de boekenkast.

Sint Nicolaasga rk: In deze aan de H. Nicolaas, bisschop van de stad Myra toegewijde kerk waren geen grafzerken, het is een kerk van 1887 (architect Jan Doedes van der Weide, leerling van de bekende Pierre Cuypers) en heeft een orgel van de firma Ypma uit Alkmaar en glas in loodramen van de fa. Vos uit Utrecht en mijn uit Greonterp afkomstige familielid Jacob Michiels Ydema. Bezienswaardig zijn ook de kruiswegstaties, en de bronzen doopvont van de Utrechter edelsmeden Brom, oorspronkelijk voor de rk kerk in Scheveningen gemaakt en via Den Haag in Sint Nicolaasga terecht gekomen. Een door pastoor Nota geschreven boekje van 63 pagina's is in de kerk verkrijgbaar, het is aangevuld met mooie foto's van de ramen, beelden en andere bezienswaardigheden.
Het is geen wonder dat deze kerk sinds 1970 op de monumentenlijst prijkt en met pastoor Nota die oog heeft voor geschiedenis ziet de toekomst er goed uit.
(Pastoor Nota is ook oprichter van het rk documentatiecentrum te Bolsward, zie: http://www.archiefrkfriesland.nl/wcms/index.php )
Een bezoek aan de bij de kerk gelegen begraafplaats is de moeite waard, het is de oudste rk begraafplaats in Friesland die nog in gebruik is. Van veel graven die geruimd zijn is de steen aan de buitenkant van de begraafplaats geplaatst en op deze manier behouden voor geïnteresseerden. Een lovenswaardig initiatief dat ik veel te weinig zie! Mijn complimenten voor de beheerders van deze begraafplaats.
Vóór 1887 was er op deze plaats een zgn. Waterstaatskerk en tot 1835 kerkte men in een schuilkerk op de Heide.

Sint Nicolaasga PKN: in de kerk van 1721 (net als de rk kerk ook gewijd aan de Heilige Nicolaas) liggen na een onlangs uitgevoerde restauratie weer 3 grafzerken die eerder buiten de kerk op de omliggende begraafplaats hebben gelegen (zie evt. het boek van Hessel de Walle).

>Den 5 Junij 1721 is door den Bijsitter H:Anskema sijn sone Anske Hessels, de eerste steen aan desen Kerck geleght<

Een vers gezet bakje koffie was in deze kerk mijn deel.

Langweer PKN: de zwaan, één van mijn lievelingsdieren is het symbool van dit dorp. Hij staat ook op de toren en daarmee onderscheidt deze kerktoren zich van andere torens. De kerk van 1777 heeft een mooie preekstoel uit 1684, een Lambertus van Dam orgel uit 1784 en heel veel grafzerken die helaas gedeeltelijk aan het zicht onttrokken waren door erop geplaatste stoelen en banken. Jammer, maar door het hier en daar verplaatsen van de stoelen heb ik toch nog heel wat foto's kunnen maken van o.a. de families Broersma, Hettinga, Jongma, Mellema, Ringnalda en Stellingwerf.
Op de begraafplaats naast de kerk is gigantisch huisgehouden, tientallen grafstenen waarvan ik bij een vorig bezoek nog foto's heb gemaakt waren verdwenen. Naar de ''versnipperaar'', vernietigt dus. Wat dit betreft kan Langweer iets leren van het nabijgelegen Sint Nicolaasga waar de grafstenen bewaard zijn gebleven. Ruimen en vernietigen omdat er niet meer voor een graf betaald word is wat mij betreft een te rigoureuze maatregel, het zou de mensen rond de begraafplaats gesierd hebben als ze met een tussenoplossing zoals in Sint Nicolaasga waren gekomen.
Twee leuke boekjes over de geschiedenis van Langweer konden mijn verdrietig gevoel net niet helemaal goedmaken.

Groetjes, Maikel

P.S. In diverse kerken lag ook het onlangs verschenen boekje van Sytse ten Hoeve te koop voor 4.95 euro, volgens mij moet dit 11.95 euro zijn! Of een vergissing, of een mooie aanbieding! Wie weet de goede prijs ?
De titel: Kerken, Torens & Klokkenstoelen van Wymbritseradiel, het is een uitgave van de gemeente Wymbritseradiel en het heeft 91 bladzijden.

[Margreet Huisman]

Hoi Maikel,

naar oud Huizens gebruik heb ik even gegoogled. Het boekje is gesubsidieerd, en kost daarom slechts 4,95 eurien.
http://www.woudsendonline.nl/nucleus/in ... ?itemid=49

Elders meldt men:
Het boekje is verkrijgbaar bij de balie van het gemeentehuis [van Wymbritseradeel in IJlst], boekhandel Visser in IJlst, boekhandel De Jong in Balk en boekhandel Van der Velde in Sneek, de VVV-kantoren in Heeg, IJlst en Woudsend en het Fries Scheepvaartmuseum in Sneek.

mvg margreet

[Maikel Galama]

Hoi Margreet,

en zie, er is een wonder gebeurd.

Ik zocht ook via Google naar de prijs en die 4.95 euro kwam bij mij niet te voorschijn.
En via de Huizener methode lukt het jou wel.
Dan zal dit dat zoekwonder wel zijn waar Margo het een tijdje geleden over had.

Hoe dan ook, ik heb 11.95 euro betaald bij een boekhandel in Groningen en denk dat ik die 7 euro maar vriendelijk terugvraag.......
Er stond aanvankelijk ook 4.95 op de bon maar de verkoper wist vrij zeker dat het een fout was.
En 11.95 leek me ook heel goed kunnen, het is een mooi boekje en dus heb ik niet moeilijk gedaan.
Je kent me.

Hoe dan ook, bedankt voor je bericht.

Groetjes, Maikel

[embe]

naar oud Huizens gebruik

andries had het hier laatst ook al over.
ik ken die hele uitdrukking niet....
en ik woon tegenwoordig in Huizen.
groetjes,
margo

[embe]

maikel,
ik ben a.s. woensdag en donderdag in friesland. wilde donderdag naar wyckel en st. nicolaasga gaan.
heb jij evt telnr van n.h. kerk in wyckel? kan dat nergens vinden. heb gemeente wyckel al aangeschreven, maar nog geen reactie....
groetjes,
margo

[Maikel Galama]

Hoi Margo,

je weet dat ze voor woensdag regen voorspellen ?

Ik ga daarom dinsdag naar dezelfde omgeving, fietsen met mijn broer. Wat is de wereld toch klein, voor hetzelfde geld waren we elkaar op een terrasje tegengekomen.........

De katholieke kerk van Sint Nicolaasga zou door de week wel eens open kunnen zijn en anders kun je bij de pastorie ernaast aanbellen.
De ''hervormde'' gemeente in Wyckel zit aan de Menno van Coehoornweg nr. 6, de Huizense zoekmethode gaf als nummer 0514-602235.

Groetjes, Maikel

[embe]

ok thnx!!!
maar ik zit in de auto.... met chauffeur
wij zien elkaar over drie weken en volgende maand nog eens een keer
(en woensdagavond zit ik gezellig met Jelle van DE op een terrasje, en daarna lekker eten.)
van woensdag op donderdag logeer ik in pension 't Brechtje in Sloten.
wat denk je? kan ik Wyckel nu bellen, of maar liever wachten tot morgen?
groetjes,
margo